saragholipoor1355



تأثير قصه کودکانه بر كاهش علايم اافسردگي در كودكان افسرده شهناز شيباني*، دكتر مجيد يوسفي لويه **و دكتر علي دلاور*** 85/10/20:نهايي پذيرش 85/8/25 :نظر تجديد 85/6/27 :دريافت تاريخ چكيده هدف: هدف از پژوهش حاضر تعيين تأثير قصهدرماني بر كاهش علايم افسردگي كودكان بوده است. روش: بدين منظور در چهارچوب روش پژوهشي نيمهآزمايشي 5 نفر از دانشآموزان افسرده پاية چهارم و پنجم ابتدايي در پژوهش شركت داده شدند. طرح پژوهش از نوع پيشآزمون ـ پسآزمون بدون گروه كنترل بوده است. پرسشنامة علائم مرضي كودكان مورد استفاده قرار گرفت. پس از انجام پيشآزمون برنامة قصهدرماني به مدت 24 جلسه 60 دقيقهاي (دوبار در هفته) اجرا شد و در پايان پس آزمون انجام شد. يافتهها: نتايج نشان داد كه افسردگي تمام آزمودنيها در پايان برنامة درماني كاهش يافت. علاوه بر اين قصهدرماني بر درمان اختلالهاي همبود شامل اختلالهاي اضطرابي و لجبازي و نافرماني مؤثر بوده است.نتيجهگيري: قصهدرماني علايم افسردگي، اضطراب و هراس را در كودكان افسرده كاهش ميدهد. واژههاي كليدي : قصهدرماني، افسردگي كودكان * كارشناس ارشد روان شناسي كودكان استثنايي مركز خدمات مشاورهاي آرمش ** استاد يار دانشگاه آزاد اسلاميتهران مركزي (ir.ac.iauctb@usefi_m: Email ( *** استاد دانشگاه علامه طباطبايي www.SID.ir Archive of SID 894 / پژوهش در حيطه كودكان استثنايي / سال ششم، شماره 4 ،1385 مقدمه در سالهاي اخير وجود افسردگي در كودكان و نوجوانان نه تنها محرز دانسته شده است، بلكه نظر بر اين است كه افسردگي كودكي ميتواند مشكلات جدي براي سلامت عموميايجاد كند (لامارين، 1995 .(به گونهاي كه پژوهشها نشان داده است كه شناسايي افسردگيهاي كودكي و نوجواني ميتواند احتمال بيماريهاي رواني ديگر، ناراحتيهاي شديد، رفتارهاي ناسازگارانه و حتي مرگ و مير كودكان و نوجوانان را كاهش ميدهد (ريو،2000 .(برخي كودكان نشانههاي كلاسيك افسردگي شامل غمگيني، اضطراب، بيقراري و مشكلاتي در خوردن و خوابيدن را نشان ميدهند. در حالي كه برخي ديگر از كودكان افسرده مشكلات و دردهاي جسماني را نشان ميدهند كه به درمانهاي متداول پاسخ نميدهند. هر چند كه تشخيص افسردگي به مصاحبه و نوع ابزارهاي سنجش نيز بستگي دارد (داوال، 2001 .( پژوهش نشان داده است با وجود تشابه افسردگي كودكي با بزرگسالي، افسردگي كودكي نسبت به افسردگي بزرگسالي طيف متفاوتي از نشانهها را شامل ميشود، علاوه بر اين كه افسردگي در كودكان و نوجوانان همبودي بيشتري با ساير اختلالهاي رواني دارد (كارلسون، 2000 .(با وجود انواع افسردگي كودكان و نوجوانان، اختلال افسردگي اساسي از مهمترين مواردي است كه در خصوص كودكان مطرح ميشود و همانند اختلال افسردگي اساسي بزرگسالان ناتوانكننده است (ريان، 2003 .(به گونهاي كه كاركردهاي فرد در كوتاهمدت يا درازمدت دچار آسيب ميشود (ميرزا و مايكل،1996 .( در واقع افسردگي اساسي كودكي اختلال خلقي عودكنندهاي است كه بهطور قابل ملاحظهاي با رشد بهنجار كودك تداخل ميكند و به گونهاي فزاينده با خطر رفتارهاي خودكشي همراه ميشود (بيرماهر، آربلايز و برنت، 2002 .( مطابق با IV-DSM تشخيص افسردگي كودكان زماني داده ميشود كه در يك يا چند دورة دو هفتهاي شواهدي دال بر تغيير كاركرد نشان بدهد. از جمله اينكه كودك افسرده ممكن است تحريكپذير يا بيعلاقه شود و از خيلي چيزها لذت نبرد يا هر دو حالت را داشته باشد. در ضمن كودك بايد حداقل چهار مورد از نشانههاي زير را تقريباً هر روز داشته باشد و برخي از كاركردهاي مهم او مختل شود : 1 (لاغر شدن و نرسيدن به وزن مورد انتظار www.SID.ir Archive of SID تأثير قصه درماني بر كاهش علايم افسردگي در/ 895 2 (اختلال در خواب ( پرخوابييا بيخوابي) 3 (كندي يا تحريك رواني ـ حركتي شديد 4 (خستگي يا كمانرژي بودن 5 (احساس بيارزش بودن يا احساس گناه بيجا و افراطي 6 (افت توانايي تفكر، تمركز و تصميمگيري 7 (افكار تكراري در مورد مرگ و خودكشي (شرودر و گوردون ترجمة فيروز بخت، 1385 .( علاوه بر اختلال افسردگي اساسي، اختلال افسردهخويي نيز از جمله اختلالهاي خلقي يك قطبي نسبتاً پايداري است كه اغلب در كودكي بروز ميكند (پارك و گوديير، 2000 .(افسردهخويي كودكي داراي نشانههاي افسردگي خفيف حداقل به مدت يك سال در كودكي و نوجواني است كه با حداقل دو مورد از نشانههاي زير همراه باشد : اشتهاي كم يا پرخوري، انرژي كم و خستگي، احساس بيارزشي، تمركز كم يا ضعيف در تصميمگيري و احساس نااميدي (زارب، ترجمة خداياري فرد و عابديني، 1383 .( افسردگي كودكي ممكن است به عوامل شيميايي، زيستي، ژنتيكي و عوامل روانشناختي از جمله روانپويايي، شناختي، رفتاري،فشارهاي رواني زندگي و عوامل محيطي ـ اجتماعي يا تركيبي از موارد فوق مربوط باشد (داوال،2001 ،تروكسلر و گراگ، 1977 .(به طور كلي حدود 2 درصد كودكان پيش از سن بلوغ و حدود 5 تا 8 درصد نوجوانان دچار افسردگي هستند و طيف باليني اين اختلال را از غمگيني ساده تا افسردگي اساسي يا اختلال دو قطبي در برميگيرد (سون سي و كريچنر، 2000 .( درمان كودكان و نوجوانان افسرده يكي از چالشانگيزترين موضوعات باليني و بهداشت رواني عمومياست. با توجه به ميزان مرگ و مير شديد ناشي از اختلال افسردگي اساسي نوجواني، بازبيني ادبيات مربوط براي دستيابي به بهترين گزينههاي درماني ضروري بهنظر ميرسد (ميلين، واكر و جو، 2003.(در اين خصوص، هرچند كه پيشگيري اوليه همواره كارآمد و مؤثر نبوده است ولي شواهد نشان ميدهد پيشگيري ثانويه (مداخلههاي درماني) ميتواند مشكلات رواني ـ اجتماعي آتي را به طور چشمگيري كاهش دهد (لامارين، 1995 .( www.SID.ir Archive of SID 896 / پژوهش در حيطه كودكان استثنايي / سال 


2 -قصه کودکانه با كلمات داراي بار عاطفي مثبت در اين روش درمانگر با استفاده از كلمات، مفاهيم و پديدههاي داراي بار عاطفي مثبت،قصه هايي را قبلاً انتخاب و در جلسه براي كودكان بازگو ميكرد، سپس همراه با كودكان جنبههاي مختلف قصه را به بحث و بررسي  ميگذاشت. در اين گفتوگو بر رويدادهاي خوشايند، جنبههاي مثبت مربوط به موضوعات و راه حلهاي مؤثر بهكار برده شده در قصه، تمركز ميشد. 3 -قصهگويي با كلمات داراي بار عاطفي قدرت و نيرومندي در اين روش با استناد به روش قصهگويي متينگلي (به نقل از كداسن و شفر، (ترجمه صابري و وكيلي، 1382 .(از ميان كتابهاي قصهكودكان، قصههايي كه داراي كلمات و مفاهيم با مضمون قدرت، نيرومندي، انرژي و تحرك بودند، براي جلسات درمان استفاده شد. قصهها در جلسات درمان براي كودكان خوانده ميشد و پس از آن جنبههاي اصلي و مهم قصه با كودكان مورد بحث قرار ميگرفت. 4 -كلمه قصة مرا حدس بزن در اين روش با استناد به روش قصهگويي ماري ريپ به نقل از كداسن و شفر (ترجمه صابري و وكيلي، 1382(هر كودك از ميان كارتهايي كه كلماتي بر روي آن نوشته شده كارتي را انتخاب ميكرد و با آن كلمه قصهاي ميساخت كه داراي مقدمه، ميانه و پايان بود. (اين كلمات با زمينههاي مربوط به مشكلات آنها مرتبط بوده است)، ساير كودكان ضمن شنيدن قصهكودك بايد كلمه اصلي قصهاو را حدس ميزدند در پايان درمانگر پيامهاي درماني قصهكودك را ميگر


به گزارش آستان، ريموند روان شناس آمريکايي مي گويد: خلاقيت قابليتي است که در همگان وجود دارد اما نيازمند پرورش و تقويت است. خلاقيت عبارت است از توانايي ديدن چيزها به شيوه­ هاي جديد، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب ها، فکرکردن به شيوه اي متفاوت، ابداع و اختراع چيزهاي جديد، استفاده از چيزهاي نامربوط و تبديل آن به شکل‌هاي جديد.


 


همچنين خلاقيت به معناي ابداع، نوآوري، ابتکار و آفرينندگي در تمام فعاليت هاي آدمي است. براي رشد و پرورش خلاقيت، بهترين زمان، سنين کودکي است. از آنجايي  که محيط خانه نقش بسيار مهمي در رشد و پرورش کودکان دارد و اساساً پرورش خلاقيت در بستر خانواده صورت مي گيرد، لذا والدين مي­توانند با شناخت کامل کودک و خصوصيت مراحل رشد و تربيت آنها و به کاربستن به موقع توصيه­ ها، قبل از آنکه کودکان به محيط رسمي مدرسه پاي بگذارند، خلاقيت کودکان خود را پرورش دهند.


 


خلاقيت در کودکان از روش هاي مختلفي پرورش مي يابد. قصه صوتي کودکانه گويي يکي از بهترين روش هاي آموزش کودکان خردسال است که لذت بردن از قصه و کتاب را به آنها مي شناساند و به آنان فرصت کسب مهارت هاي اجتماعي، حل مسأله، گوش دادن فعال، تمرکز، تقويت مهارت هاي کلامي و پرورش خلاقيت را عرضه مي کند.  


 


افلاطون اشاره مي  کند که «پرورشي که روح کودکان از طريق قصه کسب مي  کند، بسيار بيشتر از تربيتي است که جسم آنها از طريق ورزش کردن کسب مي  کند.» از طريق قصه­ گويي مي توان تغييرات زيادي در زمينه يادگيري، سوادآموزي و خلاقيت کودکان ايجاد کرد روانشناسان معتقدند کودکان از 5سالگي به داستان و قصه علاقمند مي  شوند. البته قصه‌گويي خلاق مستم يک ارتباط دوجانبه و متقابل بين قصه‌گو و شنونده است. قصه‌گو با نقل‌ شفاهي‌ يک‌ داستان، براي‌ شنوندگان‌ خود، امکان‌ تصويرسازي‌ ذهني‌ را فراهم‌ مي‌سازد. 


 


 همچنان‌ که‌ کودک‌ قصه‌ را مي‌شنود و صحنه‌ها، عمل‌ داستان‌ و شخصيت‌هاي‌ آن‌ را خلق‌ مي‌کند، توانايي‌ تجسم‌ و خيالبافي‌ که‌ مبناي‌ تصور خلاق‌ است‌، در وجود او شکوفا مي‌شود. از ميان‌ داستان‌ها به‌ ويژه‌ داستان‌هاي‌ تخيلي‌ يا علمي‌ ـ تخيلي‌ مي‌توانند در فعال‌ کردن‌ قدرت‌ تخيل‌ و ايجاد روح‌ نوجويي‌ و حس‌ کنجکاوي‌، ابزاري‌ مناسب‌ باشند. استفاده‌ هوشمندانه‌ از داستان‌ تخيلي‌، نه‌ تنها حس‌ آينده‌ کودکان‌ را غني‌ مي‌سازد، بلکه‌ جاني‌ تازه‌ به‌ تخيل‌ آنها مي‌بخشد و توانايي‌ کنترل‌ و تسلط به‌ تغييرات‌ را در آنها بالا مي‌برد.


 


روش  هاي متعددي براي تشويق کودکان به فعاليت خلاق، از طريق داستان و قصه  گويي وجود دارد. روش هايي مانند نقل قصه هاي بدون پايان و تشويق کودکان به تکميل آنها، نقل قصه هاي بدون عنوان و تقاضا از کودکان براي انتخاب عنوان، شرکت دادن کودکان در نمايش هاي خلاق براي ساختن داستان، تصويرگري و نقاشي بر اساس داستان. 


 


بر اساس گزارش آستان،الکس‌ اسبورن‌ که‌ از صاحب‌نظران‌ در زمينه‌ خلاقيت‌ و مؤسس‌ بنياد آموزش‌ خلاقيت‌ است‌، مي‌گويد: «براي‌ به‌ دست‌ آوردن‌ حداکثر تمرين‌ خلاقيت‌ از داستان‌هاي‌ کوتاه‌، بايد بکوشيم‌ که‌ با خواندن‌ قسمت‌ اول‌ داستان‌ و فکر کردن‌ درباره‌ قسمت‌ آخر و نوشتن‌ داستان‌ متفاوت‌ از داستان‌ اصلي‌، اثري‌ بهتر از آن‌ خلق‌ کنيم‌.» همچنين پيشنهاد مي‌شود که‌ قسمتي‌ از يک‌ داستان‌ کوتاه‌ که‌ کودکان‌ با آن‌ آشنايي‌ ندارند، خوانده‌ شود و پس‌ از اينکه‌ شخصيتي‌ در داستان‌ معرفي‌ شد يا حادثه‌اي‌ رخ‌ داد، از آنها خواسته‌ شود مسائلي‌ را که‌ احتمالاً در پاراگراف‌ بعدي‌ به‌ وقوع‌ خواهد پيوست‌، پيشگويي‌ کنند. پس‌ از اجراي‌ اين‌ تمرين‌، کودکان‌ بايد در گروه‌هاي‌ کوچک‌تر، به‌ اظهارنظر در مورد نحوه‌ پايان‌ يافتن‌ داستان‌ بپردازند. 


 


اي‌ پال‌ تورنس‌ نيز که‌ از محققان‌ برجسته‌ در زمينه‌ خلاقيت‌ است‌، توصيه‌ مي‌کند که‌ پس‌ از نقل‌ داستان‌، از کودکان‌ بخواهيد اصل‌ مطلب‌ را به‌ شکل‌ يک‌ تصوير، يک‌ شعر يا شعار، يک‌ تم‌ يا علامت‌ انتزاعي‌ خلاصه‌ کنند. روش‌ ديگر، تشويق‌ کودکان‌ براي‌ يافتن‌ راه‌حل‌هاي‌ ظريف‌ براي‌ مسئله‌ يا گره‌ اصلي‌ يک‌ داستان‌ است‌. روش‌ ديگري‌ مرسوم‌ به‌ «تور جادويي‌» نيز توسط تورنس‌ به‌ کار رفته‌ است‌. در اين‌ روش‌، او تکه‌ تورهاي‌ نايلوني‌ در اختيار کودکان‌ گذاشته‌ و از آنها مي خواست خودشان‌ را در قالب‌ هر کس‌ يا هر چيزي‌ که‌ دوست‌ دارند، تجسم‌ و نقش‌ آن‌ را بازي‌ کنند. سپس‌، تمام‌ گروه‌، با توجه‌ به‌ نقش‌هايي‌ که‌ هنرپيشگان‌ براي‌ تور جادويي‌ انتخاب‌ کرده‌اند، ‌داستاني‌ را خلق مي‌کنند .


 


 بسياري‌ از صاحب‌نظران‌ و مربيان‌ هنر نيز نقاشي‌ همراه‌ با قصه‌گويي‌ را توصيه‌ مي‌کنند. جان‌ لينکستر مي‌گويد: «من‌ براي‌ تشويق‌ دانش‌آموزان‌ جوان‌، بالغ‌ و بزرگسال‌ به‌ انجام‌ انواع‌ کارهاي‌ هنري‌ خلاق‌، از داستان‌ها استفاده‌ کرده‌ام‌. داستان‌ گفتن‌ نوعي‌ سرگرمي‌ است‌ ولي‌ رسم‌ داستان‌ همزمان‌ با آنچه‌ گفته‌ مي‌شود، هيجان‌انگيزتر است‌ .دستور‌ آن‌ به‌ شرح‌ زير است‌: 1. تمام‌ مدتي‌ که‌ داستان‌گفته‌ مي‌شود، آن‌ را رسم‌ کنيد. 2. با يک‌ يا چند وسيله‌ يا مواد ترسيمي‌ رسم‌ کنيد. 3. تا پايان‌ داستان‌، کار رسم‌ کردن‌ را ادامه‌ دهيد.» روش‌ ديگر، درست‌ کردن‌ مواد خواندني‌ با استفاده‌ از حرف‌هاي‌ کودک‌ است‌. به‌ اين‌ ترتيب‌ که‌ مربي‌ داستان‌هايي‌ را که‌ کودک‌ مي‌گويد، با جملات‌ خودش‌، در همان‌ موقع‌، روي‌ ورقه‌هايي‌ مي‌نويسد و براي‌ او مي‌خواند. در اين‌ روش‌ توصيه‌ مي‌شود که‌ بگذارند بچه‌ها آزادانه‌ و بدون‌ ترس‌ و فشار صحبت‌ کنند، زيرا اين‌ عوامل‌، بازدارنده‌ خلاقيت‌ است‌ .


 


تمام‌ روش‌ هايي‌ که‌ براي قصه‌گويي خلاق بيان شد، به‌ راحتي در خانه‌ و مدرسه‌ قابل‌ اجرا است‌. نکته‌ مهم‌ آن‌ است‌ که‌ در حين انجام‌ اين‌ فعاليت‌ها، از انتقاد و ارزيابي‌ کودکان‌ پرهيز کنيد و آنها را به‌ رقابت‌ وادار نکنيد. لازم‌ است‌ که‌ به‌ ايده‌هاي‌ نو و ابتکاري‌ که‌ توسط آنان‌ ارائه‌ مي‌شود، بها داده‌ شود و داستان‌ها متناسب‌ با سن‌ آنها انتخاب‌ شود.


به گزارش آستان، ريموند روان شناس آمريکايي مي گويد: خلاقيت قابليتي است که در همگان وجود دارد اما نيازمند پرورش و تقويت است. خلاقيت عبارت است از توانايي ديدن چيزها به شيوه­ هاي جديد، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب ها، فکرکردن به شيوه اي متفاوت، ابداع و اختراع چيزهاي جديد، استفاده از چيزهاي نامربوط و تبديل آن به شکل‌هاي جديد.


 


همچنين خلاقيت به معناي ابداع، نوآوري، ابتکار و آفرينندگي در تمام فعاليت هاي آدمي است. براي رشد و پرورش خلاقيت، بهترين زمان، سنين کودکي است. از آنجايي  که محيط خانه نقش بسيار مهمي در رشد و پرورش کودکان دارد و اساساً پرورش خلاقيت در بستر خانواده صورت مي گيرد، لذا والدين مي­توانند با شناخت کامل کودک و خصوصيت مراحل رشد و تربيت آنها و به کاربستن به موقع توصيه­ ها، قبل از آنکه کودکان به محيط رسمي مدرسه پاي بگذارند، خلاقيت کودکان خود را پرورش دهند.


 


خلاقيت در کودکان از روش هاي مختلفي پرورش مي يابد. قصه صوتي کودکانه گويي يکي از بهترين روش هاي آموزش کودکان خردسال است که لذت بردن از قصه و کتاب را به آنها مي شناساند و به آنان فرصت کسب مهارت هاي اجتماعي، حل مسأله، گوش دادن فعال، تمرکز، تقويت مهارت هاي کلامي و پرورش خلاقيت را عرضه مي کند.  


 


افلاطون اشاره مي  کند که «پرورشي که روح کودکان از طريق قصه کسب مي  کند، بسيار بيشتر از تربيتي است که جسم آنها از طريق ورزش کردن کسب مي  کند.» از طريق قصه­ گويي مي توان تغييرات زيادي در زمينه يادگيري، سوادآموزي و خلاقيت کودکان ايجاد کرد روانشناسان معتقدند کودکان از 5سالگي به داستان و قصه علاقمند مي  شوند. البته قصه‌گويي خلاق مستم يک ارتباط دوجانبه و متقابل بين قصه‌گو و شنونده است. قصه‌گو با نقل‌ شفاهي‌ يک‌ داستان، براي‌ شنوندگان‌ خود، امکان‌ تصويرسازي‌ ذهني‌ را فراهم‌ مي‌سازد. 


 


 همچنان‌ که‌ کودک‌ قصه‌ را مي‌شنود و صحنه‌ها، عمل‌ داستان‌ و شخصيت‌هاي‌ آن‌ را خلق‌ مي‌کند، توانايي‌ تجسم‌ و خيالبافي‌ که‌ مبناي‌ تصور خلاق‌ است‌، در وجود او شکوفا مي‌شود. از ميان‌ داستان‌ها به‌ ويژه‌ داستان‌هاي‌ تخيلي‌ يا علمي‌ ـ تخيلي‌ مي‌توانند در فعال‌ کردن‌ قدرت‌ تخيل‌ و ايجاد روح‌ نوجويي‌ و حس‌ کنجکاوي‌، ابزاري‌ مناسب‌ باشند. استفاده‌ هوشمندانه‌ از داستان‌ تخيلي‌، نه‌ تنها حس‌ آينده‌ کودکان‌ را غني‌ مي‌سازد، بلکه‌ جاني‌ تازه‌ به‌ تخيل‌ آنها مي‌بخشد و توانايي‌ کنترل‌ و تسلط به‌ تغييرات‌ را در آنها بالا مي‌برد.


 


روش  هاي متعددي براي تشويق کودکان به فعاليت خلاق، از طريق داستان و قصه  گويي وجود دارد. روش هايي مانند نقل قصه هاي بدون پايان و تشويق کودکان به تکميل آنها، نقل قصه هاي بدون عنوان و تقاضا از کودکان براي انتخاب عنوان، شرکت دادن کودکان در نمايش هاي خلاق براي ساختن داستان، تصويرگري و نقاشي بر اساس داستان. 


 


بر اساس گزارش آستان،الکس‌ اسبورن‌ که‌ از صاحب‌نظران‌ در زمينه‌ خلاقيت‌ و مؤسس‌ بنياد آموزش‌ خلاقيت‌ است‌، مي‌گويد: «براي‌ به‌ دست‌ آوردن‌ حداکثر تمرين‌ خلاقيت‌ از داستان‌هاي‌ کوتاه‌، بايد بکوشيم‌ که‌ با خواندن‌ قسمت‌ اول‌ داستان‌ و فکر کردن‌ درباره‌ قسمت‌ آخر و نوشتن‌ داستان‌ متفاوت‌ از داستان‌ اصلي‌، اثري‌ بهتر از آن‌ خلق‌ کنيم‌.» همچنين پيشنهاد مي‌شود که‌ قسمتي‌ از يک‌ داستان‌ کوتاه‌ که‌ کودکان‌ با آن‌ آشنايي‌ ندارند، خوانده‌ شود و پس‌ از اينکه‌ شخصيتي‌ در داستان‌ معرفي‌ شد يا حادثه‌اي‌ رخ‌ داد، از آنها خواسته‌ شود مسائلي‌ را که‌ احتمالاً در پاراگراف‌ بعدي‌ به‌ وقوع‌ خواهد پيوست‌، پيشگويي‌ کنند. پس‌ از اجراي‌ اين‌ تمرين‌، کودکان‌ بايد در گروه‌هاي‌ کوچک‌تر، به‌ اظهارنظر در مورد نحوه‌ پايان‌ يافتن‌ داستان‌ بپردازند. 


 


اي‌ پال‌ تورنس‌ نيز که‌ از محققان‌ برجسته‌ در زمينه‌ خلاقيت‌ است‌، توصيه‌ مي‌کند که‌ پس‌ از نقل‌ داستان‌، از کودکان‌ بخواهيد اصل‌ مطلب‌ را به‌ شکل‌ يک‌ تصوير، يک‌ شعر يا شعار، يک‌ تم‌ يا علامت‌ انتزاعي‌ خلاصه‌ کنند. روش‌ ديگر، تشويق‌ کودکان‌ براي‌ يافتن‌ راه‌حل‌هاي‌ ظريف‌ براي‌ مسئله‌ يا گره‌ اصلي‌ يک‌ داستان‌ است‌. روش‌ ديگري‌ مرسوم‌ به‌ «تور جادويي‌» نيز توسط تورنس‌ به‌ کار رفته‌ است‌. در اين‌ روش‌، او تکه‌ تورهاي‌ نايلوني‌ در اختيار کودکان‌ گذاشته‌ و از آنها مي خواست خودشان‌ را در قالب‌ هر کس‌ يا هر چيزي‌ که‌ دوست‌ دارند، تجسم‌ و نقش‌ آن‌ را بازي‌ کنند. سپس‌، تمام‌ گروه‌، با توجه‌ به‌ نقش‌هايي‌ که‌ هنرپيشگان‌ براي‌ تور جادويي‌ انتخاب‌ کرده‌اند، ‌داستاني‌ را خلق مي‌کنند .


 


 بسياري‌ از صاحب‌نظران‌ و مربيان‌ هنر نيز نقاشي‌ همراه‌ با قصه‌گويي‌ را توصيه‌ مي‌کنند. جان‌ لينکستر مي‌گويد: «من‌ براي‌ تشويق‌ دانش‌آموزان‌ جوان‌، بالغ‌ و بزرگسال‌ به‌ انجام‌ انواع‌ کارهاي‌ هنري‌ خلاق‌، از داستان‌ها استفاده‌ کرده‌ام‌. داستان‌ گفتن‌ نوعي‌ سرگرمي‌ است‌ ولي‌ رسم‌ داستان‌ همزمان‌ با آنچه‌ گفته‌ مي‌شود، هيجان‌انگيزتر است‌ .دستور‌ آن‌ به‌ شرح‌ زير است‌: 1. تمام‌ مدتي‌ که‌ داستان‌گفته‌ مي‌شود، آن‌ را رسم‌ کنيد. 2. با يک‌ يا چند وسيله‌ يا مواد ترسيمي‌ رسم‌ کنيد. 3. تا پايان‌ داستان‌، کار رسم‌ کردن‌ را ادامه‌ دهيد.» روش‌ ديگر، درست‌ کردن‌ مواد خواندني‌ با استفاده‌ از حرف‌هاي‌ کودک‌ است‌. به‌ اين‌ ترتيب‌ که‌ مربي‌ داستان‌هايي‌ را که‌ کودک‌ مي‌گويد، با جملات‌ خودش‌، در همان‌ موقع‌، روي‌ ورقه‌هايي‌ مي‌نويسد و براي‌ او مي‌خواند. در اين‌ روش‌ توصيه‌ مي‌شود که‌ بگذارند بچه‌ها آزادانه‌ و بدون‌ ترس‌ و فشار صحبت‌ کنند، زيرا اين‌ عوامل‌، بازدارنده‌ خلاقيت‌ است‌ .


 


تمام‌ روش‌ هايي‌ که‌ براي قصه‌گويي خلاق بيان شد، به‌ راحتي در خانه‌ و مدرسه‌ قابل‌ اجرا است‌. نکته‌ مهم‌ آن‌ است‌ که‌ در حين انجام‌ اين‌ فعاليت‌ها، از انتقاد و ارزيابي‌ کودکان‌ پرهيز کنيد و آنها را به‌ رقابت‌ وادار نکنيد. لازم‌ است‌ که‌ به‌ ايده‌هاي‌ نو و ابتکاري‌ که‌ توسط آنان‌ ارائه‌ مي‌شود، بها داده‌ شود و داستان‌ها متناسب‌ با سن‌ آنها انتخاب‌ شود.


بسياري از اين سئوال را دارند که چه کتاب داستان کودکانه براي فرزندم مناسب است؟ در اين مطلب 8 ويژگي که هر کتاب قصه کودکان بايد داشته باشد را توضيح مي دهم با توجه به اين ويژگي ها مي توانيد کتاب هاي مناسب را براي فرزندتان انتخاب کنيد.




  • کتاب داستان کودکانه بايد تصاوير شاد و براق داشته باشد.




کتاب داستان خردسالان بايد پر از تصاوير با رنگ هاي شاد و براق باشد و نوشته هاي کمي داشته باشد. زيرا يک تصوير بهتر از هزار کلمه مفهوم را به کودک مي رساند. براي آموزش و تقويت خلاقيت کودک هم تصوير حرف اول را مي زند.




  • کتاب داستان کودکانه بايد محتواي خلاقانه داشته باشد.




کتاب قصه بايد محتواي خلاقانه داشته باشد و خواندن آن براي کودک هيجان انگيز و جالب باشد. علاوه بر آن بايد اتفاقات در داستان سريع باشد. شخصيت هاي داستان بايد به خوبي معرفي شده و براي کودک باور پذير باشند. مشکلات و مسائل شخصيت هاي داستان بايد مشابه مشکلات و مسائلي باشند که کودک در آن سن با آنها مواجه مي شود.




  • بهتر است در داستان صحبت هاي خنده دار و لطيفه هاي بامزه گفته شود.




  • خواندن کتاب براي کودک بايد آسان باشد.




تقسيم بندي کتاب بايد به گونه اي باشد که خواندن کتاب را براي کودک آسان کند. نوع قلم و اندازه نوشته هاي کتاب بايد به چشم کودکان آشنا باشد. اين نکته به فهم و شناخت بيشتر کلمات توسط کودک کمک مي کند.




  • قصه کودکانه بايد در ابتداي داستان اطلاعات کمي ارايه دهد.




بهتر است کتاب با اطلاعات کمي شروع شود. فقط اطلاعات ضروري مانند اطلاعات کلي در مورد شخصيت اصلي داستان، اسامي و محل زندگي آنها در ابتداي کتاب ارايه شود.  اطلاعات اضافي کودک را خسته کرده و ديگر ميلي به کتاب خواني نشان نخواهد داد.




  • داستان کودکانه بايد پايان خوشي داشته باشد.




قسمت پاياني کتاب داستان بسيار مهم است. در انتهاي داستان، بايد همه مشکلات و مسائل حل شده و کتاب پايان خوشي داشته باشد (به عبارت ديگر در پايان داستان همه بايد به خوبي و خوشي در کنار هم زندگي کنند.) اين مساله به خصوص براي کودکان خردسال اهميت بيشتري دارد.


داستان کودکانه




  • داستان کودکانه بايد به صورت غير مستقيم به کودک آموزش دهد.




بهتر است داستان داراي محتواي آموزشي نيز باشد. يک داستان خوب بايد به کودک نکات اخلاقي، فرهنگي و اجتماعي را بطور غير مستقيم آموزش دهد.




  • ويژگي هاي مثبت شخصيتي را به کودک آموزش دهد.




کتاب خوب کودکان بايد شخصيت هايي داشته باشد که بتوانند در شرايط سخت قادر به تصميم گيري درست شود. شجاعانه براي زنده ماندن و زندگي خود تلاش کرده و در تمام مراحل از اصول صحيح اخلاقي پيروي کنند.


خلاصه و جمع بندي


در اين مطلب 8 ويژگي که کتاب هاي داستان کودکانه بايد داشته باشند را معرفي کردم.  در مطلب بعدي برخي از کتاب هاي مناسب کودکان در مقاطع مختلف سني را که اين ويژگي هاي را دارند معرفي خواهم کرد.


اين روزها پدر و مادرها به‌جاي خواندن و تعريف کردن داستان، ترجيح مي‌دهند کودک‌شان را با تماشاي کارتون موردعلاقه‌شان بخوابانند. قصه‌گويي که از لذت‌هاي ساده? دوران کودکي است، مزيت‌هاي بسياري به همراه دارد. پدر و مادرها بايد هر شب، زماني را صرف قصه‌گويي براي بچه‌ها کنند.


خواندن کتاب داستان با صداي بلند اصلا کار سختي نيست. اگر وقت کافي نداريد، مي‌توانيد يکي از داستان‌هايي را که بلديد تعريف کنيد، خاطره‌اي از روزهاي کودکي خودتان بگوييد يا متني را از روي گوشي همراه‌تان بخوانيد. مزيت‌هاي قصه‌گويي، به‌ويژه براي خردسالان، کودکان پيش‌دبستاني و دبستاني‌ها بي‌شمارند.


10 مزيت قصه‌گويي براي کودکان


قصه‌گويي براي کودکان?


1. پايه‌ريزي ارزش‌هاي دروني


کودکان در سراسر دنيا عاشق داستان هستند. آنها دوست دارند از شخصيت‌هاي موردعلاقه‌شان بشنوند و گاهي هم از آنها تقليد مي‌کنند. با تعريف کردن داستان‌هايي با پيام‌هاي معنادار، بي‌ترديد ارزش‌هايي مانند دانايي، روراستي، شجاعت و … در سن پايين در آنها ريشه مي‌گيرند.


2. نشان دادن ريشه‌ها و ويژگي‌هاي فرهنگي


با تعريف داستان‌هاي رايج براي کودکان يا خاطراتي از کودکي خودتان، بچه‌ها با آداب و سنت‌هاي گوناگون خانوادگي و اجتماعي آشنا مي‌شوند. تعريف داستان‌هايي درباره? افراد مختلف فاميل، آنها را با پيشينه? خانوادگي و نسب‌شان آشنا مي‌کند.


3. تقويت مهارت زباني کودک


خواندن داستان با صداي بلند، کودک را با زبان، واژه‌ها و عبارت‌هاي جديد آشنا مي‌کند. اين روشي کارآمد براي آموزش کلمات تازه و چگونگي تلفظ عبارت‌هاست.


4. تقويت‌ مهارت شنيداري کودک


بيشتر بچه‌ها نمي‌توانند براي مدت طولاني بر موضوعي خاص تمرکز کنند. همچنين معمولا به حرف زدن بيشتر از گوش دادن علاقه دارند. قصه‌گويي نه‌تنها توانايي تمرکز کودک را تقويت مي‌کند بلکه آنها را مشتاق شنيدن و فهميدن مي‌کند.


5. تقويت خلاقيت و خيال‌پردازي کودک


گوش دادن به داستان باعث مي‌شود به‌جاي تماشاي تصاوير در ابزار‌هاي ديداري، شخصيت‌هاي داستان، مکان‌ها، جريان داستان و … را در خيالش مجسم کند. گوش دادن به داستان همچنين خلاقيت و خيال‌پردازي کودک را تقويت و او را نسبت به  ايده‌ها و انديشه‌هاي متنوع پذيراتر مي‌کند.




 




6. تقويت حافظه? کودک


با استفاده از برخي ترفندها، مي‌توانيد از قصه‌گويي براي تقويت حافظه? کودک‌تان بهره بگيريد. پس از قصه‌گويي، مي‌توانيد از کودک‌تان بخواهيد قصه را با زبان خودش تعريف کند يا به نکته‌هاي خاص يا ويژگي‌هاي شخصيت‌ها اشاره کند. اين کار هم حافظه? کودک را تقويت مي‌کند و هم توانايي تمرکز او را افزايش مي‌دهد.


7. گسترش ديد کودک


کودکان به‌سادگي امکان رويارويي با فرهنگ‌ها و شرايط اجتماعي کشورهاي مختلف دنيا را ندارند. با قصه‌گويي براي کودکان، آنها را با مکان‌ها و فرهنگ‌هاي گوناگون سراسر جهان آشنا مي‌کنيد. سعي کنيد قصه‌هاي متنوعي از کشورها و فرهنگ‌هاي متفاوت براي کودکان بخوانيد تا ديد و درک آنها را گسترده‌تر کنيد.


8. کمک به يادگيري تحصيلي


قصه‌گويي، بنياني براي يادگيري و آموزش رسمي است. کودکان بسياري با تکرار و بدون درک موضوعي خاص، آن را فرا مي‌گيرند. قصه‌گويي به‌شکل پيوسته و تکرارشونده، به کودک کمک مي‌کند درک بهتري از آنچه مي‌خواند يا مي‌شنود پيدا کند و هم‌زمان لذت ببرد. گاهي وقت‌ها آموزش مفاهيم درسي به‌وسيله? داستاني جذاب (براي مثال موضوع کسل‌کننده? تاريخي که در قالب داستاني هيجان‌انگيز بيان مي‌شود) فراگيري را ساده‌تر و کنجکاوي را تقويت مي‌کند.


9. تقويت مهارت‌هاي ارتباطي


گاهي کودکان با وجود اينکه لبريز از حس کنجکاوي هستند، براي پرسيدن ترديد دارند! قصه‌ کودکانه گويي به کودک در فراگيري هنر طرح پرسش‌هاي درست، کمک مي‌کند. همچنين به آنها نشان مي‌دهد چطور مکالمه‌ کنند و اعتماد به نفس آنها را تقويت مي‌کند. خواندن و شنيدن داستان کودکانه به‌شکلي تکرارشونده، توانايي سخنوري کودکان را بهبود مي‌بخشد.


10. کمک به رويارويي با موقعيت‌هاي دشوار


بيشتر وقت‌ها موقعيت‌هاي دشوار، کودکان را گيج و سردرگم مي‌کند. داستان‌هايي با موضوع آدم‌هايي که در موقعيت‌هاي دشوار قرار مي‌گيرند، به کودک کمک مي‌کند درک بهتري از چنين موقعيت‌هايي پيدا کند. بهتر است براي کودکان داستان‌هايي تعريف کنيد که نشان مي‌دهند رنج و سختي هم مانند شادي و خوشي، بخشي از زندگي هستند. داستان‌هاي مناسب به کودکان کمک مي‌کنند با موقعيت‌هاي گوناگون و به‌طور کلي زندگي، بهتر روبه‌رو شوند.


روش‌ درست قصه‌گويي


روش درست داستان گويي براي کودکان?


همان‌قدر که قصه‌گويي براي کودکان مهم است، انتخاب روش درست قصه‌گويي نيز اهميت دارد. نکاتي که در ادامه مي‌خوانيد به شما کمک مي‌کنند به روش درست براي کودکان قصه بگوييد.


1. بلندي قصه


قصه نبايد خيلي بلند يا خيلي کوتاه باشد. داستان کودکان خيلي کوتاه ممکن است امکان انتقال پيام درست را نداشته باشد. در سوي مقابل، داستان خيلي بلند ممکن است کودک را کسل کند. با در نظر گرفتن سن و ديگر شرايط، درباره? بلندي داستان تصميم بگيريد.


2. محيط راحت و آسوده


فضايي راحت و آسوده را براي تعريف داستان فراهم کنيد. محيط و حس مناسب را براي خواندن يا تعريف کردن داستان خلق کنيد.


3. مقدمه? مناسب


اگر خودتان داستان تعريف مي‌کنيد، براي کودک روشن کنيد کجا و از چه کسي آن را شنيده‌ايد. براي او توضيح بدهيد که چطور شنيدن اين داستان به شما کمک کرده است و چطور مي‌تواند به او کمک کند. سعي کنيد از همان آغاز، توجه کودک را جلب کنيد.


4. توصيف مناسب


هنگام تعريف داستان، از حرکات مناسب دست، بدن و چهره غافل نشويد. مي‌توانيد با صداهاي متفاوت از زبان شخصيت‌هاي مختلف صحبت کنيد يا از کودک‌تان بخواهيد اين کار را انجام دهد تا جذابيت داستان را بيشتر کنيد.


5. صحبت با صداي رسا اما به‌آهستگي


بايد به اندازه? کافي بلند اما شمرده و به‌آهستگي قصه را تعريف کنيد. صداي شما بايد همان حسِ‌ موجود در قصه را منتقل کند. متناسب با قصه، بلندي و لحن صدايتان را تغيير دهيد؛ در بخش‌هاي گوناگون و به تناسب موقعيت مکث کنيد.


6. درگير کردن کودک با قصه


با به‌کارگيري عبارت‌هاي مختلف يا پرسيدن سؤال‌هايي مانند «مي‌دوني چطوريه؟» کودک را درگير قصه کنيد. همچنين مي‌توانيد از آنها بخواهيد درباره? پيام داستان يا آنچه از آن فهميده‌اند، صحبت کنند.


 




 




 


توصيه‌هايي براي قصه‌گويي بهتر به کودکان


توصيه هايي براي قصه گويي براي کودکان?


برخي فعاليت‌ها هنگام قصه‌گويي، به تقويت خلاقيت کودکان کمک مي‌کند. در اين فعاليت‌ها، معمولا ايده‌اي انتخاب و پرورده مي‌شود. در ادامه چند فعاليت جذاب براي بچه‌ها به شما پيشنهاد مي‌کنيم.


1. قصه‌گويي همراه با عکس‌هاي خانوادگي


کودک‌تان را تشويق کنيد تا براي عکس‌هاي مختلف داستان‌هايي تعريف کنيد. براي نمونه، عکس روز تولد او يا عکسي از برف‌بازي خانوادگي براي داستان‌پردازي مناسب‌اند.


با انتخاب عکس‌هاي مختلف، به‌نوبت داستان عکسي را که انتخاب کرده‌ايد، تعريف کنيد.


مي‌توانيد با انتخاب چند عکس از کودک‌تان بخواهيد، آنها را بر اساس ترتيب زماني مرتب کند.


عکسي از رويدادي خاص انتخاب کنيد و از دل‌بند‌تان بخواهيد با توجه به نشانه‌هاي موجود در عکس (لباس عروس، کيک، کلاه بوقي و …) داستاني براي آن تعريف کند.


کودک‌تان را تشويق کنيد تا چند عکس (10 تا يا کمتر) را انتخاب، آنها را به ترتيب زماني مرتب کند و داستاني براي آنها بسازد. تماشاي اينکه آنها کدام عکس‌ها را انتخاب مي‌کنند و چه داستاني براي آنها مي‌سازند، دل‌پذير است.


2. قصه‌گويي با نقش‌ و نگارها


اين کار جذابيت بي‌حدي به روند داستان‌نويسي مي‌افزايد. نقش و نگارها، ابزار شگفت‌انگيزي براي تحريک خلاقيت، تقويت به‌کارگيري مداد و قلم و افزايش خنده و لبخند هستند!


نخست بايد نقش‌هاي مختلفي گردآوري کنيد. نقش‌هايي از حيوانات، خودروها، گل و گياه و … به صفحه‌اي براي افزودن نقش‌ها به آن يا کاغذي براي نوشتن داستان روي آن نياز داريد.


مي‌توانيد کودک را تشويق کنيد نگاره‌هاي مختلف را با رنگ‌هاي گوناگون رنگ کند. همچنين مي‌توانيد از او بخواهيد نگاره‌هاي گوناگوني را انتخاب کند و براي آنها داستاني بسازد.


هنگام داستان‌نويسي مي‌توانيد اشتباهات آنها را اصلاح کنيد و واژه‌هاي جديد به آنها ياد بدهيد. اين کار بسيار سرگرم‌کننده است و جنبه? آموزشي قابل‌توجهي دارد.


خودتان باشيد


در پايان دوباره يادآوري مي‌کنم که سبک قصه‌گويي شما اهميت بسياري دارد. روش قصه‌گويي شما نبايد براي کودک‌تان و حتي خود شما يکنواخت و خسته‌کننده باشد. شما هم مي‌توانيد از آنچه مي‌خوانيد لذت ببريد.


قصه‌گويي در رشد و پيشرفت کودکان نقش بسزايي دارد. کودک دل‌بندتان نبايد چنين فعاليت ساده اما به‌شدت مهمي را از دست بدهد. همين حالا به‌دنبال قصه‌اي مناسب براي زمان خواب کودک عزيزتان باشيد.


قصه کودکانه


قصه صوتي کودکانه


وقتي قرار است براي بچه‌ها قصه بگوييم، چه از روي کتاب، چه از حفظ، بايد فوت‌وفن‌هايش را تمرين و جادوي قصه را در کلمات‌تان جاري کنيد. دست بچه‌ها را بگيريد، آن‌ها را به شهر قصه‌ها ببريد و بگذاريد جادوگران شهر قصه، با چوب جادو، حرف‌هاي شما را به بچه‌هايتان بزنند.


* وقتي براي بچه‌ها قصه مي‌گوييم، بايد فن بيان‌مان را قدري تقويت کنيم. براي رعايت اين جنبه، بايد دقت کنيم که داستان، نه محاوره‌اي بيان شود و نه خشک و خشن تا عنصر جذابيت، در آن رعايت شود.


* بچه را با قصه همراه کنيد تا کودک، داستان کودکانه را درک کند و ارتباط عاطفي ميان او و داستان، ايجاد و مفهوم قصه نيز منتقل شود.


* در قصه‌ گويي، از ابزارها غفلت نکنيد. گاهي، يک عروسک، جريان قصه‌گويي را براي فرزند شما، به‌کلي تغيير مي‌دهد. استفاده از ابزارها، براي بچه‌هاي کوچک که توان خواندن و نوشتن ندارند، موجب مي‌شود تصويرسازي ذهني آن‌ها تقويت شود.


* در زمان قصه‌گويي، فقط گوينده نباشيد؛ بلکه تلاش کنيد ميان داستان و کودک، ارتباط برقرار کنيد. از او کمک بگيريد و بکوشيد او، کاملا خودش را درگير قصه بداند.


* قصه را طوري بيان کنيد که مخاطب را تا پايان قصه همراه کند و گره فکري براي او هم ايجاد شود تا به هدف قصه برسيد.


* اگر داستان، مفاهيم سختي دارد، شما آن را کالبدشکافي کنيد.


* به ياد داشته باشيد که قصه، براي بيدار کردن بچه‌هاست، نه خواباندن آن‌ها.


* متناسب با سن بچه‌هايي که قرار است براي آن‌ها قصه گفته بشود، قصه را انتخاب کنيد؛ قصه‌هاي شيوا و روان.


* بچه‌ها، در دوران قبل از دبستان، خيلي پرهيجان هستند و نشاط زيادي نياز دارند و نوع ارتباط قصه‌گو با مخاطب، موجب مي‌شود تاثير قصه افزايش يابد.


* روخواني از روي کتاب، براي بچه‌ها هم قواعد خاص خودش را دارد:


- وقتي کتاب را به دست مي گيريد، سعي کنيد در تمام فراز و فرود قصه، لحن‌تان تغيير کند.


- با عبارات و جملات کتاب بازي کنيد تا فرزندتان، درگير داستان شود، در فضاي داستان قرار بگيرد و قصه را بهتر درک کند.


- اجازه بدهيد بچه‌ها در زمان خواندن کتاب،‌ همراه شما، خطوط را دنبال کنند، تصاوير را ببينند و داستان را بشنوند تا حس‌هاي بيش‌تري را با داستان، درگير کنيد.


آخرین ارسال ها

آخرین جستجو ها

neeveshteedeelii toorjoor از همه چیزو همه جا مدرسه دفینه دانلود جزوه هندسه یازدهم ریاضی طب سنتي ايراني مطالب اینترنتی دانلود محصول حقوق پلاس فروش فایل